دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.امام رضا(ع) در مهاجرتشان از دیزباد عبور کرده اند
سایت «زمزمه رضوی» در مقاله ای از رضا نقدی(کارشناس تاریخ) بسیار مبسوط به مهاجرت حضرت علی بن موسی الرضا (ع) پرداخته و مسیر عبور آن حضرت را در مهاجرتشان از نیشابور به توس، دیزباد دانسته است.
این مقاله به تمامی ارادتمندان آقا امام رضا (ع) تقدیم می شود:
امام رضا علیه السلام بعد از حرکت ازرباط سعد مستقیم ازشاهراه نیشابور به مرو که شامل دیزباد (قصر الریح) وسپس رباط خاکستری (رماده) وبعد از آن سنگ بست و رباط چاهه و مزدوران ورباط ماهی و رباط آب گینه و سرخس بوده به مرو نرفت ؛ بلکه راهش را از نزدیکی دیزباد از راه دهسرخ به طرف طوس کج کرده است وهنگامی که وارد دهسرخ شده ظهر بوده و در آنجا وضو گرفته و نماز خوانده است.
خوشبختانه منابع قرون اولیه هجری به مسیر جاده دهسرخ از نیشابور به طوس اشاره کرده اند که به قرار ذیل است.
درکتاب البلدان (تألیف 278ق) از جاده نیشابور به مرو تعبیر به شاهراه وجاده اعظم شده که تا سرخس شش منزل بوده که اول منزل آن بعد از نیشابور دیزباد(قصرالریح) بوده است پس از آن به خاکسار (رماده) وسپس به مزدوران وسرخس و مرو می رفته است.[25]
از این جاده چند راه به طوس می رفته که یکی از آنهاراه دهسرخ بوده است. قدیمترین جغرافی نویس ابن خرداد به درکتابش (تألیف 250ق) درذکر مسافت نیشابور به طوس می نویسد « سپس تا بغیس چهارفرسخ از آنجا تاحمراء شش فرسخ و ازحمراء تا مثقّب از راه طوس پنج فرسخ راه است واز آنجا تا نوقان پنج فرسخ ، از نوقان تا مزدوران شش فرسخ».[26]
راه نیشابور به سرخس از دیزباد می گذشته
سایت «در حریم توس» در مطلبی تاریخی به دیزباد اشاره کرده است. در این سایت آمده که دیزباد در مسیر راه نیشابور به سرخس بوده است.
متن این مقاله در ذیل می آید:
بنا بر گفته یعقوبی در البلدان (8علیه السلام 2 هجری) راه نیشابور به مرو ده منزل و تا هرات ده منزل و نیز از نیشابور تا دامغان ده منرل و از این شهر به طرف شاهراه و سرخس شش منزل است منزل اول آن قصر الریح است که آن را در (البلدان: ص 54.)
فارسی دزباد گویند و از قصر الریح تا خاکسار و از آن جا تا مزدوران و (سپس تا سرخس) مقدسی مزدروان را از دهات سرخس نام می برد که گردنه معروفی به (البلدان: ص 55)
همین نام دارد. در مزدوران غباری است که گفته می شود انتهای آن دیده نشده است.
(خراسان بزرگ، ص 159، ص 312-3.)
ابن رسته در الاعلاق النفیسه (290 هجری) از نیشابور تا سرخس را شش منزل می شمارد، اولین منزل از نیشابور تا فغیس (Faqhis) پنج فرسخ و از آن جا تا (المسالک و الممالک، ص صلی الله علیه واله 2.)
حمراء نیز پنج فرسخ است. حمراء قریه ای است در کوه و به علت سرخ بودن صخره های اطراف آن و خاک و دیوارهایش به حمراء نامگذاری شده و به آن دزسرخ هم می گویند. (در منابع ایران باستان، راه قدیمی نیشابور به سرخس را پس از گذشتن از کوه ریوند یا بینالود و از طریق طوس و سناباد به سرخس و از آن جا به مرو ذکر کرده اند. از حمراء (دز سرخ) به بردع (barda) می رسند که به آن المثقب هم گفته اند و از آنجا به شهر طوس می روند اصطخری در مسالک الممالک (40 اعلان النفیسة، ص 201.)
هجری) مسافت شهر نیشابور را به سرخس شش منزل و از نیشابور تا سرحد نیشابور، دیه کردان (ده کردان) که در حد قومس است و نزدیک اسد آباد، هفت منزل و از دیه کردان تا دامغان پنج منزل و از نیشابور در مسیر سرخس تا مرو را دوازده منزل می شمارد صاحب کتاب انس المهج و حدائق الفرج که یک اثر ( مسالک الممالک، ص 222)
قدیمی و با ارزش در مسالک و ممالک و مساحت بین شهرها است، مسافت نیشابور تا طوس را در سمت شرق سه مرحله و از نیشابور تا سرخس را شش فرسخ و از سرخس تا مرو را پنج روز می شمارد راه قدیمی نیشابور به هرات که در مسیر راه (تاریخ نیشابور، ص علیه السلام صلی الله علیه واله)
نیشابور به طوس و مرو بود برابر گفته صاحب تاریخ نیشابور، از راه دیزباد (ده باد) و ولایت اسفند (اسفنج، سنج) به رباط سنگ بست که امروزه نیز به همین نام مشهور است منتهی می شد.
دیزباد (دزباد، ده باد) ده خاکستر بوده که گاهی در متون قدیمی نام آن را خاستر نیز نوشته اند بعد از آن منزلگاه «رباط بدیعی» بوده که در فاصله بین دیزباد و فرهادگرد قرار داشته و شاید این همان رباطی باشد که روایت عبد الغافر صاحب سیاق التواریخ، حسان منیعی نیشابور، آن را در حوالی دیزباد ساخته است. منزلگاه بعدی پس از رباط بدیعی، رباط سنگ بست است که در متون از آن به سنج بست هم یاد شده است.
به گفته صاحب تاریخ نیشابور، سنگ بست را به نام قریه ای که این رباط در آن جا ساخته شده نامگذاری کرده اند. در این محل راههای نیشابور و هرات و طوس و مرو با هم تلاقی می کردند و از نظر سوق الجیشی و با زرگانی این قریه دارای اهمیت زیادی بوده است به همین دلیل سلطان محمود غزنوی لشکرگاه و پایگاه نظامی خود را در این مکان قرار داد و در آن قریه رباطی برای رسیدن به سرخس و مرو ساخت. اولین منزلگاه بعد از سنگ بست (رباط چاهه) بود که این رباط، در نزدیکی کشف رود قرار داشت و فاصله آن از رباط سنگ بست تا رباط چاهه پنج فرسخ ذکر شده است. این رباط نیز به دستور سلطان محمود غزنوی ساخته شده و أبو اسحق کرامی نیشابوری، رئیس فرقه کرامیان آن را بنا کرده است در آن ناحیه رباط دیگری نیز وجود دارد که (رباط ماهی) نامیده می شود، پس از رباط ماهی، (رباط توران) و بعد از آن (رباط آبگینه ) است. حمد اللّه مستوفی فاصله رباط آب گینه را تا سرخس شش فرسخ ذکر کرده است و آندره گدار احتمال می دهد که این رباط همان (رباط شرف) باشد که اکنون ویرانه های آن با ایوانهای رفیع در جاده سرخس دیده می شود. این رباط در شش فرسخی سرخس واقع شده است.
( تاریخ نیشابور، ص 59، 0صلی الله علیه واله ، 2صلی الله علیه واله ، 4صلی الله علیه واله)
پاور پوینت معماری و عمران روستای دیزباد علیا به فروش می رود
این پاور پوینت در وبلاگ «پاورپوینت های عمران و معماری» در مطلبی با عنوان روستای دیزباد به فروش می رود. این پاور پوینت که 261 اسلاید دارد به طور مشروح معماری دیزباد را تشریح می کند. دوستان می توانند برای خرید این پاور پوینت به لینک فوق مراجعه کنند.
این پاور پوینت پروژه دانشجویی شامل:
1-نقشه تقسیمات استان خراسان رضوی
2-نقشه شهرستان نیشابور
3-نقشه مناطق اقلیمی استان خراسان
4-اوضاع عمومی استان خراسان
5-روستای دیزباد6-شناخت منطقه
7-حوزه نفوذروستا
8-نقشه کاربری های روستا
9-جدول مربوط به کاربری های روستا
10-تاریخچه روستا ووجه تسمیه روستا
11-بافت روستا
12-منابع آب
13-مقطع قنات
14-مقطع روستا
15-پوشش گیاهی ونوع استعدادخاک
16-مشخصه های اقلیمی
17-بادهای محلی
18-جمعیت
19-فرهنگ وسنت
20-اقتصادونحوه ی معیشت
21-روند شکل گیری وجهت ورشد روستا
22-نقشه شیب مراتع
23-نقشه کیفیت ابنیه
24-نقشه قدمت ابنیه
25-محلات وواحدهای همسایگی
26-نقشه درجه بندی معابر
27-نوع شریانها ونحوه پیدایش وکارکرد
28-نقشه تراکم ساختمان
29-نقشه تراکم جمعیت
30-پلان طبقات یکی ازخانه های روستا
31-تقسیمات وتسهیلات واحدمسکونی
32-تک فضاهای دامی
33-فضای خدماتی
34-اجزای بناوروشهای ساخت وساز
35-تصاویری ازمصالح ساختمانی
36-دروپنجره
37-سقف ها
38-مقطع سقف
39-تصاویری ازسقفهای موجود
40-گرمایش وسرمایش درمسکن
41-فرم وابعادفیزیکی مجموعه
42-مکان قرارگیری نوروتهویه
43-طراحی تک فضاها
می باشد. به نظر می رسد با توجه به این فهرست می تواند منبع مطالعاتی خوبی برای بچه های معماری و عمران باشد.
معرفی روستای مزداب و ارتباط آن با دیزباد
آقای رحیم غلامی یکی از دوستان دانشمند من برایم مقاله ای ارسال کرد که در باب روستای پدریش نگاشته شده است. این مقاله می تواند استانداردی از مقالات را برای علاقه مندان به تهیه مقالات پژوهشی در باب روستای نیاکانشان ارائه کند. در این مقاله به نحوه ارتباط دیزبادی ها با مزدابی ها اشاره شده است.
مقدمه
چون روستای مزداب از روستاهای تابعه ی شهر بیرجند در استان خراسان جنوبی(قهستان سابق) به شمار می آید، نخست موقعیت جغرافیایی بیرجند را شرح می-دهیم:
شهر بیرجند در طول جغرافیایی 59 درجه و 12 دقیقه و عرض جغرافیایی 32 درجه و 52 دقیقه در میان دو رشته کوه از کوه های شرقی و غربی جنوب خراسان، نیمی کوه های مؤمن آباد در شرق و نیمی کوه های باغران در غرب، در دره ای خشک و بی آب قرار گرفته است.
طول این کوه ها که از طرف شمال و جنوب باز می شود، در حدود 100 کیلومتر است، در طرف شمال و جنوب به صحرای مرکزی ایران می پیوندد و به عبارت دیگر از نظر جغرافیایی در معرض آثار کویر مرکزی و بیابان شوسف و لوت است.
قرا و قصبات این دره وابسته به چشمه-سارهای دامنه ی کوه اند... . در قسمتی از این دره که کوه ها بیش از 20 کیلومتر از یکدیگر فاصله ندارند، شهر بیرجند روی چند تپه که در حدود 100 متر از اراضی مجاور مرتفع تر هستند، قرار گرفته تنها دارای یک قنات شور است... . با توجه به کاوش های پراکنده ی باستان شناسی و حفاری های منطقه ی زینی و گیوک و همچنین قلاع دختر در بند دره و وجود قلعه دره، قدمت این شهر به احتمال زیاد به پیش از اسلام می رسد. به علاوه وجود پسوند جَند بر قدمت این شهر دلالت دارد... .
و اما روستای مزداب، امروزه یکی از روستاهای بخش مرکزی دهستان شاخنات در شمال شرقی بیرجند است که 73 کیلومتر با این شهر فاصله دارد. همسایگان شمالی این روستا، دو روستای گازار و مهمویی هستند، همسایه ی شمال غربی آن آرین-شهر(سِده ی سابق) است و در مغرب آن روستای زنگویی قرار دارد.
وجه تسمیه ی مزداب
واژه ی مزداب که در محل و بیرجند، مزدو(mazdow) تلفظ می شود از دو جزء ترکیب شده است: (مزد) و(آب). جزء دوم این واژه ی مرکب، یعنی (آب)، روشن است و نیازی به شرح و بسط ندارد؛ جزء نخست آن یعنی (مزد) کوتاه شده ی واژه ی اوستایی مزدا(Mazda) است. یعنی جزء دوم نام اهورا مزدا که گاه به جای اهورا مزدا و به همان معنی به کار می رفته و می رود. پیداست که قنات و کاریز این روستا زمانی حفر شده و این ده هنگامی آباد گردیده که مردم آنجا مزداپرست بوده اند و آب قنات را ایزدی می دانسته و دهشی خدایی می شمرده اند و یا احیاناً نام ایجاد کننده ی آن (مزدا) بوده است(مانند هرمزد، هرمزد و...).
ادامه مطلب ...
پایان نامه ای با موضوع اسماعیلیه در نیشابور (دیزباد علیا)
کتابخانه دانشگاه تهران
