«دیزباد وطن ماست»- دکتر مسعود میرشاهی، یکی از فرهیختگان دیزبادی و یکی از سرآمدان و مفاخر فرهنگی کشور است.وی در این یادداشت به زبان انگلیسی مروری بر کلیات خاکی خراسانی، شاعر نامدار دیزبادی داشته است. وی پیشتر کلیات خاکی خراسانی را با کمک مرحوم غیاث الدین میرشاهی منتشر کرد و این دیوان در کتابخانه های دیزبادی ها در دسترس است.
«مسعود میرشاهی»٬ بنیادگذار «انجمن رودکی» در پاریس است. این انجمن در سال ۱۹۹۳ با هدف پژوهش در گسترهی فرهنگ ایرانی در کشورهای آسیای میانه٬ ایران و قفقاز بنیادگذاری شد. از جمله فعالیتهای میرشاهی میتوان به انتشار کتابهای ادبی و فرهنگی اشاره کرد. «شعرهای زنان افغان» یا «ادب و فرهنگ تاجیکستان» نمونهای از کتابهایی ست که میرشاهی در نشر و توزیع آن نقش داشته است. او همچنین مسوولیتهای انجمنهای دیگری را به نامهای «روز جهانی نوروز» را برعهده دارد و چندین سال مسئول «انجمن فرهنگ ایران» بوده است.
شما می توانید متن این یادداشت را از فایل زیر دانلود کنید.
دانلود متن انگلیسی یادداشت پروفسور شاهرخ (مسعود) میرشاهی (مروری بر کلیات خاکی خراسانی دیزبادی)
«دیزباد وطن ماست»- رئیس شورای اسلامی دیزباد در ادامه مصاحبه به چالش های توسعه در دیزباد می پردازد. با هم ادامه این مصاحبه خواندنی را مطالعه می کنیم.
31. توریستی شدن دیزباد یکی از راههای کسب درآمد برای دیزبادیهاست، اما آیا این ظرفیتها در حال حاضر بهاندازه کافی مورداستفاده قرار میگیرد؟ چگونه میتوان از ظرفیتهای گردشگری بیشتر به نحو دیزباد استفاده کرد؟
متأسفانه زیر ساختهای گردشگری درست اجرا نشده و جذابیت وطنمان بر شتاب این عدم برنامهریزی افزوده با فعالشدن گروه گردشگری و بودجههای مردمی و دهیاری و مدیریت اعضای شورا امیدواریم در سال ۱۴۰۳ آمادگی پذیرش گردشگر به طور اصولی را داشته باشیم.
32. یکی از مشکلات دیزباد بناهای فرسوده آن است که اولاً باید بازسازی شود اما با مشکل بحث بافت باارزش روستا روبروست، بدین معنا که باید چارچوب خاصی برای بازسازی آن در نظر گرفته شود اما این مورد نیز هزینه بر است. آیا دراینخصوص تسهیلاتی توسط شوراهای اسلامی به مردم ارائه میشود؟
بحث آن قبل هم شده در اینجا فقط اشاره کنم در صورت ساخت بناهای جدید دریافت پروانه ضروری است و در نهایت نمای ساختمان حتماً باید با شرایط بومی منطقه همسان باشد، به ساختمانهای دارای پروانه وام تعلق خواهد گرفت و در طرح جدار سازی مشارکت بنیاد مسکن را خواهیم داشت.
33. آتشسوزیهای کوههای دیزباد در سالیان گذشته مرتباً اتفاق افتاده است، آیا شورا راهکاری برای برونرفت از این مسئله دارد؟
ببینید وقتی بارندگی کم میشود، گردشگر نما زیاد میشود، افرادی بدون صلاحیت اقدام به روشن نمودن آتش میکنند این اتفاقات میافتد، باید اصل آن درست شود، راهکارهایی و وجود دارد که انشا الله اعمال خواهد شد.
34. در بحث آبخیزداری به نظر میرسد برخی از زیرساختهای ایجاد شده بعد از سیل ویران شده است، آیا دراینخصوص برنامهای برای حفظ منابع وجود دارد؟
فقط آموزش و آموزش و بکار گیری این آموزشها توسط مالکین و اهالی محترم.
35. سازه مدرسه ناصرخسرو که در قسمت چشمه کمبول ساخت آن آغاز شده بود، اینک در چه مرحلهای است و شورا برای ساخت آن چه برنامهای دارد؟
این نماد بهتوسط چند تن از اهالی محترم حمایت مالی شده و تاکنون دیواره سنگی آن اجرا شده است، البته لازم به ذکر است متولی اجرا جناب آقای حسین خافی و از دوره پنجم مسئولیت آن را پذیرفتهاند که باتوجهبه علاقه ایشان به این مرزوبوم مطمئن هستیم این سازه بسیار جذاب و زیبا خواهد بود.
36. در حال حاضر منابع درآمدی شورای اسلامی دیزباد چه هستند؟ آیا برنامهای برای افزایش این منابع دارید؟
تنها محل در آمد شورا دریافت ورودی که مصوبه بخشداری است و بدون دریافت کمکهای مردمی بی شک کمیت کلیه برنامههای پیشنهادی لنگ خواهد بود، جای شکر را دارد که مردم فهیم و فرهیخته دیزباد بدون حتی درخواست این مهم را درک نموده و همکاری مینمایند ضمناً در همینجا بهتر است اعلام کنیم پس از تعلق گرفتن نذورات و هدایا به مسجد و جماعت خانه شورای اسلامی آماده دریافت هدایای شما جهت عمران و آبادی روستا خواهد بود.
37. وضعیت رفاه مردم دیزباد را چگونه میبینید؟ آیا در دیزباد فقیر داریم؟ و آیا برنامهای برای رفع فقر در دیزباد وجود دارد؟
به طور نسبی رفاه برای اهالی و جود دارد، افرادی که توان مالی اندک دارند بهصورت محسوس و نامحسوس مورد حمایت قرار میگیرند و این موضوع توسط هیئتامنای مسجد و مکی و کامریا رصد میشود.
38. نامگذاری کوچههای دیزباد در دوره قبل با مشکلات فراوان همراه شد و در نهایت رأی نیاورد، آیا در این دوره قرار است روی آن کاری انجام شود؟
وجه مربوط به پلاکگذاری توسط دهیاری پرداخت و کلیشه نامگذاری کوچهها از دوره قبل آماده و پس از بازنگری آماده اجرا خواهد بود.
39. نام قله قجغر دیزباد نیز یکی از چالشهای نامگذاری در دیزباد است که متأسفانه از نام نامأنوس قوچگر استفاده شده و گروهی نیز بدون هماهنگی با شورای پیشین اقدام به نصب تابلویی بر روی قجغر کردند، آیا برای این مورد برنامهای وجود دارد؟
در حال حاضر برنامهای برای نامگذاری کوچهها داریم و تابلوهای آن نصب خواهد شد همچنین تابلوهای متعددی در برنامه شورا وجود دارد که تا قله قجغر ادامه خواهد یافت.
40. در خصوص بازسازی قلعه تاریخی دیزباد آیا شورای اسلامی دیزباد برنامهای را در نظر دارد؟
شورای اسلامی هر طرح و برنامه مدون و سازندهای که در تحکیم هویت و ایجاد جاذبه باشد را با جانودل میپذیرد، البته اجرای چنین بناها همت، وقت و بودجه مالی فراوان را میطلبد.
«دیزباد وطن ماست»- مهندس علیرضا میرشاهی، رئیس شورای اسلامی دیزباد و عضو شورای مشورتی پیشین دیزباد مخاطب ما در این مصاحبه است. وی فارغ التحصیل رشته مهندسی کشاورزی است و چندین سال سابقه کار اجرایی و تدریس دانشگاهی در این زمینه دارد.
11. کارناوال سازی یکی از راههای جذب دیزبادیها به دیزباد و توسعه اجتماعی دیزباد در شورای اسلامی بوده است، آیا برنامهای دراینخصوص دارید تا بتوانید مردم را بیشتر به روستا بکشانید و از سرمایه اجتماعی بیشتر بهرهمند شوید؟
قطعاً این عمل بهخودیخود هم اتفاق افتاده که شاید اگر در برنامه تدوین شده اجرا شود ثمربخشتر باشد، حمایت از اجرای تورها، تهیه بر شورهای تبلیغاتی و... که بسیار حساب شده و درست باید برنامهریزی گردد.
12. وضعیت امنیت دیزباد در این چندماهه به چه شکل بوده است؟ آیا چالشی در روستا رخداده است؟
به لطف پروردگار و هوشیاری مأمورین و نیروهای کمکی تعیین شده تاکنون گزارش ناهنجاری نداشته و امنیت تا کنون برقرار بوده، نصب و احیای دوربینهای امنیتی انجام و توسعه آن در دستور کار است همچنین توسعه یگان حفاظت که دست همکاری اهالی را طلب میکند.
13. وضعیت حمایت مردم در زمینه پرداختهای سالیانه برای یگان حفاظت چطور بوده است؟
طبق گزارشها و مقایسات تاکنون همکاری اهالی و دیزبادیها در تمامی شهرهای ایرانزمین و خارج از آن عالی بوده البته هستند افرادی که احتمالاً نیاز به تذکر داشته باشند که در جای خود اعمال خواهد شد.
14. آیا شورای جدید توانسته ترکیبی از افراد علاقهمند برای خدمات افتخاری را با خود همراه کند؟ در این زمینه چه دستاوردی داشتهاید؟
در قبل عرض شد ایجاد زیرگروهها بسیار عالی بود، علاوهبرآن اکنون ۷ دهیار محله به دهیار محترم در اجرای امور همکاری میرسانند، اینجا باید باشید تا شور و اشتیاق همکاری را لمس کنید، از طرفی حس همکاریها از طرفی خیرین محترمی که میدانند بدون در اختیار نهادن وجوه ارسالی شورا بودجهای برای ایجاد تحول ندارد و بیدریغ بذل عنایت نمودهاند، عرض کردم باید در بطن باشید تا خودتان لمسش کنید.
15. آیا اعضای شورای پیشین دیزباد با شما در امور دیزباد همراهی میکنند؟
البته اگر این برادران عزیز با ما همکاری نمیداشتند اصلاً ما در ادامه اجرا دچار مشکل میشدیم در اینجا لازم است از اعضای دوره پنجم آقایان مهندس محمود کردی، حسنعلی گنجعلی و محمد شریف خافی همچنین برادر گرامی حسین خافی کمال تشکر و قدردانی را داریم.
16. بحث سگهای ولگرد دیزباد همچنان باقی است، آیا برای جمعآوری آنها برنامهای دارید؟
دراینخصوص هنوز فعالیت خاصی انجام نشده ولی برنامهریزی انجام شده شامل مشخصشدن سگهای ولگرد، ساماندهی و مسئولیتپذیری صاحبان سگهای مشخص، سپس شناسایی سگهای بدون صاحب و به پناهگاه برده خواهند شد، البته حامیان حیوانات در دیزباد نیز فعالاند پیشنهاد میکنیم در صورت تأمین بخش مالی توسط این حامیان نسبت به ساماندهی این موجودات وابسته اقدام لازم به عمل آید.
17. امسال به نظر میرسد وضعیت آب دیزباد همانند سایر مناطق کشور مساعد نباشد، آیا در این زمینه راهکاری در اختیار مردم قرار گرفته است؟
سالها اطلاعرسانی از کلیه رسانههای داخل روستا، کشور و دنیا انجام میشود کمتر کسی هست که نداند وضعیت آبی کشورمان در حالت فوق بحرانی قرار دارد، راهکارهای اصلی نیز مشخص است، میماند اجرای منطقهای و نحوه اجرا که بسته به پهنه و بوم منطقه، در این راستا انواع مدیریت آب از طریق گروه کشاورزی و رسانههای شورا اطلاعرسانی شده و خواهد شد.
18. در سیل دیزباد بخشی از سیستم آبرسانی به باغها دچار آسیب شده است، آیا این موضوع موردتوجه شورای اسلامی بوده است؟
در این مورد شورای اسلامی کار خاصی نمیتواند انجام دهد از گذشته پس از سیلهای بهاره خود مالکین هر جوی نسبت به جاری شدن آب در جوی مربوطه اقدام مینمودهاند، اکنون نیز چنین است مگر اینکه بستن جو به مالکین جوهای بعدی صدمه وارد کند که لازم به مداخله خواهد بود.
19. خریدوفروش املاک در دیزباد در دوره پیشین توسط گروهی مدیریت میشد، آیا این روند ادامه یافته یا شکل جدیدی پیدا کرده است؟
معمولاً خریدوفروش املاک توسط خبرگان محلی و وساطت آنان صورت میگرفته و ادامه دارد، لیکن باید توجه داشت از خبرگانی استفاده شود که آگاهی کامل به ارزش املاک و ابنیه و قیمتهای تمام شده داشته باشند البته در این مورد اگر افراد از شورا دعوت نمایند بی شک همکاری لازم از طریق کارشناسان انجام خواهد شد.
20. در بحث حفاظت محیطزیست مطرح شده است که چند قلاده گرگ در دیزباد آزاد شده، آیا چنین چیزی صحت دارد و اینکه آیا اینها خطری برای مردم ندارد؟
هنوز گزارشی در این مورد بهتازگی داده نشده، اهالی و گردشگران تا کنون با این مورد مواجه نشدهاند البته گرگ در کوههای دیزباد به همراه دیگر وحوش وجود دارند حضور آن از بدیهیات است، البته توسط محیطبان منطقه اعلام شد دو قلاده یوزپلنگ نیز در منطقه کوههای گرینه گزارش شده است ولی تا کنون خطرآفرین نبودهاند.
«دیزباد وطن ماست»- هادی میرشاهی در یادداشتی به مسکن دیزباد قدیم پرداخته است.
به گزارش دیزباد وطن ماست، وی ساختمان های قدیم دیزباد را نمادی ازاستحکام درمقابل زلزله باریشنر بالا وهرگونه رانش زمین می داند.
ویژگیهای کیفی درساخت وساز ِمسکن هایِ قدیم دیزباد:
درساخت بناهایِ مسکونیِ دیزباد، بافتهای قدیمیِ آن بی نظیراست.
بعبارت دیگرآنچه بدیزباد بعنوان مجموعه ای دارای بافت کالبدی ومعماریِ ویژه، اعتبارمیبخشد,بیشتربناهای مسکونی قدیمی ِآن می باشد.
البته بایستی توجّه داشت که بناهای مسکونی بصورت منفرد ویژگی خاصّی ندارند .ولی مجموعه آنهابصورت همسایه محوری واشتراک دردالانهای مسقّف ارزش ونتیجه خوبی را بهمراه داشته است .
این بناهابدلیل تبعیّت ازقواعدمشترک ویژگیهایِ باارزشی راخلق کرده اند که موردبحث قرارمیگیرد . شاخص ترین عنصرمعماریِ واحدهایِ مسکونی "ایوان" (ivan) است که دراصطلاح محلّی "پِش ایَوُ"(pesh eivo) ودرنوع مصالح چوبی ,پِشمَعجَر(pesh maejar)گفته میشود .این فضابدلیل ویژگی خاص خود ، عنصربرجسته معماری در دیزباد می باشد
ویژگیهای معماریِ ایوان ها، بیرون زدگی آنهاازسطح نمای ساختمان می باشد، ستونها ودستکها نگهدارنده کفِ ایوان، ستونهای نگهدارنده آن، تیرها و دستکها ازچوب می باشد. که چهره زیبایی بساختمان می دهد.
اکثرِایوانهابه درّه وباغات پیرامون مشرف می باشد .
مصالحِ بومی مورداستفاده درساختمان سازی دیزباد عبارتند ازسنگ،خشتِ خام، چوب ، خاک، بوتّه کوهی درمنه(drmna)یاتریخ(trikh) که ازویژگیهای ساختمان سازِی در دیزبادمی باشد.
دیوارچینی و مصالح ساختمان باین قراراست
1-زمین رامسطّح کرده تا برای پی ریزی ساختمان آماده گردد.
3-زیرپایهِ دیوارها چوب کش انداخته میشودبدین ترتیب که چوبهاحداقل سه عددموازی به هم کلاف شده و بامیخِ چوبی هرکدام درمحلِ خودثابت می گردند. بطوریکه چوبکش تمام دیوارها یِ چهار طرف ساختمان بهم متّصل و بصورت یکپارچه وتثبیت می شوند.
3-دیوارچینی روی چوبکش ها ازنوع سنگ وگِل باپهنای40-50 سانت آغازمیگردد . وسطِ دیوار هاصرفأ قلوه سنگ (چال)ریخته می شود.
4- دیوارچینی تاسردرِ دربِ ورودی وپنجره هاادامه پیداخواهدنمود .
5-مجددّاً چوب کشی روی درب وپنجره هاتکرارمی شود.
6- حدودیکمتردیگردیوارچینی ، پس از چوب کش دوّم ادامه پیدامی کند.
7- چوب کش برای بارسوّم تکرار می شود تا زمینه انداختنِ چوبهای سقف رادر یک سطح ترازرا فراهم نماید.
8-چوبها یِ سقف که قطرآن بالای سی سانتی مترمی باشند بفاصلهِ حدودپنجاه سانتی متر انداخته می شود.
9-پروازهای چوبی بطول70 سانتی متر وعرض3-5 سانتی متر وضخامت دوسانتی متر که دراصطلاح محلّی به آن "پرواز "(parvaz)میگویندکه در روی چوبها بافاصله کم چیدمان می شود.
10-روی پروازهابوته چیده می شود.بوته هابنام درمنه یاتریخ معروف است .
11-مرحله آخرگِل اندودوشیب بندی بام صورت می گیرد.
12-برخی ازافرادبجای پروازازتخته استفاده کرده که آنراتنوکه (tnuka) می گفتند.
این نوع ساخت وسازازنظرزلزله وریزش مصالح ساختمانی بسیارایمن میباشد بطوریکه اگر زلزله شدیدی حادث شود آسیب پذیری درحداقّل خودخواهدبود.
دلایل فنّی آن عبارتنداز :
1-دیوارها عریض دارای سنگهای مضرّس ونامتقارن که بدون لغزندگی وخیزش میباشد ووسط دیوارها همگی قلوه سنگ می باشد .
2-درساختمان هیچ گونه مصالح مسطّحی که موجب لغزش شود بکارنرفته است .
3-درزلزله معمولاً مصالح سقف ریزش میکند که درسقف جزپرواز ازنوعِ چوب،گِل وبوته ، مصالح دیگری وجودنداشته، ودر زمانِ وقوع زلزله، ریزشِ خاک هیچگونه ضربه مغزی وشکستگی را بهمراه نخواهد داشت .
4-درطبقات فوقانی معمولاً دیوارهاباآجرخام چیده شده است که لغزندگی آجرسفال وپخته راندارد که قابل خیزش وسقوط باشد. متأسفانه این نوع بافت ساختمانی دردیزباد درحال انقراض می باشد.
«دیزباد وطن ماست»- بیوتات و ابزارآلات رایج و کاربرد هر کدام در دیزباد قدیم عنوان مطلبی که در بخش اول آن پیشتر در دیزباد وطن ماست منتشر شد.
به گزارش دیزباد وطن ماست، هادی میرشاهی در تاریخ شنبه 18 /8/1398 در بخش دوم این متن را با هم از نظر می گذرانیم.
-دستشویی که بنام مُستراح واصطلاح قدیمی "چامُکُ " ویا "چاه موال" وخیلی قدیمی تر "زُلوری" میگفتند که درکنارِطویله ساخته می شدوانباریِ فاضلاب هم بصورت روبازودرگوشه طویله قرارداشت . .درآن روزگار کوچه ها مرتبأ جارو میشد ، ضمن نظافتِ کوچه ها ،خاکروبهِ حاصله به انبار فاضلاب ها منتقل میشد تا ضمن قوام گرفتنِ فاضلاب، قابل انتقال به مزارع وباعات باشد. فرنگی ها مستراح را(Toilette) توالت می گویند .
ـ دستگاه فرت بافی (تهیه پارچه های دستی که توسّط خانم خانه در ایاّم بیکاری انجام می شده است)
پارچه بافی دردیزباددارای یک مراحل اولیّه بود
ـ دِگلُه(Deglo) - یکنوع دستگاه ریسندگی بوده و توسط مردِ خانه در شبهای زمستان درمنزل وایّام روز در محلی که گرمای خورشید ارزشی داشته و جلو منازلی که آفتاب رو وپشت به باد بودند مورد استفاده قرار می گرفته است.
-چرخِ ریسندگی -یکنوع دستگاه دوّاروبزرگ که توسّط خانم خانه نخ تهیّه می شد .
ـ نَخری (Nkhari)-نخ های تولید شده توسطِ چرخ ودگلهُ را آهار می دادند.(جوشاندن نخ در آبی که گندم و یا نخود در آن ریخته شده تا بپزد و نخ را آهار دهد.)
ـ فرَت(Frat) دواندن - موقعی صورت می گرفت که نخ ها را در طول مثلاً ده مترویابیشتربطور موازی ومتقاطع کنار هم قرار می دادند که این نخ در فرت بافی جزو تار بحساب می آمد . این کار دریک راهروی هموار وطولانی رویِ بدنهِ دیوار صورت میگرفت .
ـ دستگاه فرت بافی: نخی که در فرت بافی که روی کارگاهِ فرت (کَرگاه) تثبیت شده بود جزو "تار" بحساب می آمد و نخ دیگر که درلابلای تار با مَکُوومَشُره حرکت میکرد " پود"آنرا تشکیل می دادو وباین ترتیب پارچه بافته می شد.
دُسداس(Dosdas) –دوسنگ ِگردتقربأ بقطر70سانتی متر روی هم قرارمیگرفتند بطوریکه ی بدنه داخلی هر دو مضرّس وباچوبی دروسط که محوریّت دوسنگ را عهده دار بود0 سنگ زیرین دسداس باچوب محور ثابت وسنگ رویی متحرّک بود. درسنگ رویی یک چوب دیگر بصورت فیکس جاسازی شده بود که باگرفتن آن ، چرخش ِسنگ رویی را فراهم می ساخت.
دراطراف چوب وسطِ سنگِ بالایی، غلاّت نیم پخته شده ویانمک را ریخته وبا چرخاندن سنگ بالایی موجب بلغورشدن اقلام مورد نظر گردیده وازکناره ها به بیرون ریخته می شد . این عملیّات کارسنگِ آسیارا راکرده بااین تفاوت که سنگِ آسیا باآب وبادویابرق می چرخیدوصرفأ آرد تولیدمی شد ولی دردسداس سنگ رویی بادست چرخانده می شدومحصولِ حاصله بلغور بودوبروایتی گاهی بصورت آرد در می آمد.
(درفرهنگ معین برغول هم آمده یعنی هرچیزدرهم شکسته ودرهم کوفته راگویند) .
-هزارپِشه- (Hezar pesha): صندوقچه هایی که معمولأ روی بدنه آن منبّت کاری وزیورآلات وعتیقه جات در آن نگهداری می شد
-نِدُ(Nedo) - اصطلاحی بودکه به صندوق نان اطلاق میشد.
ـ نردبان چوبی - طبقات را بهم مرتبط می کرد.